Fundusze z Unii Europejskiej są przeznaczone na rozwój ekologicznego i zrównoważonego transportu w miastach Polski Wschodniej. Rozwój transportu publicznego w obecnych latach jest zupełnie inny niż jeszcze niedawno. Warto zwrócić uwagę na główne wyzwania, przed którymi stoją miasta zorganizowane w transporcie publicznym. Fundusze Europejskie dostępne dla wschodnich regionów Polski mogą wspomóc te działania.
Współczesny transport w miastach coraz częściej jest finansowany ze środków europejskich. Dzięki inwestycjom w miastach i miejscowościach, możliwe jest wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań komunikacyjnych, które mają poprawić sposób przemieszczania się mieszkańców. Priorytetem jest wygodne i dostępne korzystanie z komunikacji publicznej, która ma być atrakcyjną alternatywą dla podróży samochodem. Kluczową rolę odgrywają centra przesiadkowe, które umożliwiają łatwe przesiadki między różnymi środkami transportu. Ponadto, ważne jest traktowanie mobilności jako zintegrowanej usługi, co można realizować poprzez wprowadzenie wspólnych biletów dla różnych przewoźników. Dobre praktyki w tym zakresie można zaobserwować już w większych aglomeracjach, np. w Lublinie.
Digitalizacja usług okołotransportowych staje się niezbędna. Systemy transportowe oparte na inteligentnej technologii (ITS) pomagają lepiej zarządzać ruchem w mieście. Dzięki nim można zmniejszyć korki, zwiększyć bezpieczeństwo oraz zapewnić podróżnym łatwy dostęp do istotnych informacji. W skład tych systemów wchodzą różne urządzenia, takie jak sterowanie sygnalizacją świetlną, znaki drogowe zmiennego przekazu, czujniki rozpoznające tablice rejestracyjne, kamery monitoringu oraz aplikacje przetwarzające dane, np. informujące o dostępności miejsc parkingowych. Przykładem są także aplikacje mobilne do zakupu biletów, działające jako asystent podróży oraz planery podróży, dostępne na smartfony i tablety. Te aplikacje i systemy mogą obejmować różne środki transportu, jak na przykład autobusy i tramwaje w przypadku Olsztyna.
Kolejną istotną sprawą jest dbałość o środowisko naturalne. Społeczeństwo coraz bardziej zwraca uwagę na ekologię, a wyzwania związane z urbanizacją, zanieczyszczeniem powietrza i dostosowaniem do zmian klimatycznych rosną. Dlatego konieczne jest uwzględnienie emisji transportu, jego wpływu na jakość powietrza w mieście oraz zdrowie mieszkańców. Przykładem takich działań są strefy czystego transportu. Wszystkie elementy systemu transportowego powinny razem tworzyć wygodne rozwiązania dla mieszkańców. W rezultacie więcej osób zdecyduje się na korzystanie z transportu publicznego, a mniej indywidualnych samochodów będzie jeździć po ulicach. To z kolei oznacza ograniczenie zanieczyszczeń i hałasu w miastach.
Konieczność redukcji emisji zanieczyszczeń dotyczy nie tylko transportu publicznego, ale również pojazdów osobowych. W branży motoryzacyjnej coraz śmielej pojawiają się nowe, ekologiczne technologie. Coraz więcej pojazdów z napędem hybrydowym jeździ po ulicach. Elektromobilność również staje się coraz popularniejsza. W związku z tym, rośnie zapotrzebowanie na stacje ładowania pojazdów w miastach. W przyszłości konieczne będzie również dostosowanie infrastruktury transportowej dla pojazdów zasilanych wodorem.
Transport publiczny staje się coraz bardziej nowoczesny z roku na rok. Miasta inwestują w ekologiczne autobusy, trolejbusy oraz rozwijają transport szynowy, przywracając do użytku tramwaje. Przykładem tego jest Olsztyn, gdzie w 2015 roku ponownie uruchomiono system tramwajowy, który został zlikwidowany 50 lat wcześniej. Dodatkowo, miasta budują kolejne ścieżki rowerowe, wprowadzają systemy wypożyczania rowerów miejskich i parkingi dla rowerów. Zwiększa się także troska o bezpieczeństwo pieszych i innych uczestników ruchu, oraz o zapewnienie dostępności środków komunikacji dla wszystkich, włączając w to osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze, rodziców z małymi dziećmi oraz osoby o ograniczonej mobilności.
Wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku miało duże konsekwencje dla sektora transportu. Dzięki dużym funduszom możliwe było wprowadzenie zmian oraz odpowiedzenie na nowe wyzwania. W 2019 roku został przyjęty "Europejski Zielony Ład", mający na celu uczynienie Europy neutralną dla klimatu do 2050 roku. W 2020 roku została przedstawiona "Strategia Zrównoważonej i Inteligentnej Mobilności", która ma przestawić transport europejski na tory przyszłości. Komisja Europejska postawiła sobie ambitny cel, aby do 2050 roku transport emitował o 90% mniej zanieczyszczeń.
Wraz z wprowadzeniem nowych przepisów, otworzyła się możliwość skorzystania z dodatkowych dotacji na projekty transportowe. W ramach obecnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2014-2020, uruchomione zostały środki z programów takich jak Polska Wschodnia, Infrastruktura i Środowisko oraz instrument "Łącząc Europę". Te inicjatywy wpisują się w Europejską Politykę Spójności. W obszarach funkcjonalnych miast realizowane są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, które są finansowane głównie przez 16 programów regionalnych (RPO) oraz pośrednio przez programy krajowe.
W ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2021-2027, Unia Europejska skupia się bardziej na kwestiach związanych ze środowiskiem i klimatem. Ważny jest dla niej rozwój działań mających na celu redukcję emisji oraz oszczędzanie zasobów naturalnych. Fundusze Europejskie wspierają nie tylko inicjatywy ułatwiające podróżowanie między miejscowościami czy regionami, ale również promują zrównoważony transport w miastach.
Nowe podejście do zrównoważonej mobilności zostało wprowadzone. Zidentyfikowano główne wyzwania i proponowane rozwiązania. Kluczowymi kwestiami są kompleksowość i integracja. Fundusze Europejskie wspierają rozwój zrównoważonego transportu, zgodnie z polskimi strategiami rozwoju regionalnego, polityką miejską i ekologiczną. Niskoemisyjna komunikacja miejska powinna być rozwijana spójnie w całym kraju, a fundusze dla Polski Wschodniej będą wspierać ten cel. Program inwestycji w zrównoważoną mobilność miejską przewiduje wykorzystanie 420 mln euro w sześciu województwach.
Celem działań jest ograniczenie używania prywatnych samochodów osobowych, które zużywają nieodnawialne zasoby (ropę, gaz), emitują zanieczyszczenia, generują hałas, tworzą korki i zajmują nadmiernie dużo miejsca publicznego (szersze drogi, duże parkingi). Aby osiągnąć ten cel, należy poprawić organizację, wygodę i transport zbiorowy bez emisji. Potrzeby podróży można zaspokoić poprzez efektywne świadczenie usług komunikacyjnych. Dzięki dobrze rozwiniętej sieci komunikacji miejskiej, wiele osób może dojeżdżać do pracy lub szkoły bez potrzeby posiadania samochodu. Bez transportu zbiorowego, część osób mogłaby zostać wykluczona z życia zawodowego lub społecznego ze względu na brak możliwości przemieszczania się. Rozwój komunikacji oznacza zatem poprawę jakości życia w mieście, dostęp do miejsc pracy, edukacji i usług.
W ramach programu "Zrównoważona mobilność miejska" przeprowadzono nabór konkurencyjny, który zakończył się w grudniu 2023 roku. Skierowany był on do miast średnich, które mają obowiązek organizowania transportu publicznego. Podpisano umowy na dofinansowanie pięciu projektów w Suwałkach, Białej Podlaskiej, Łomży, Mielcu oraz Stalowej Woli, które otrzymają niemal 277 milionów złotych. Dzięki wsparciu finansowemu miasta będą mogły m.in. zakupić łącznie 38 autobusów elektrycznych, zbudować centra przesiadkowe, ścieżki rowerowe, przebudować pętle autobusowe oraz ulepszyć przystanki autobusowe. Dodatkowo, wprowadzone zostaną parkingi typu Park&Ride ułatwiające przesiadki do komunikacji miejskiej.
To nie jest ostatni cykl przyjmowania projektów w tym obszarze. Obecnie trwa nowa runda przyjmowania wniosków. Termin składania wniosków został zaplanowany na 27 czerwca 2024 roku. Fundusze europejskie zostaną przekazane do miast średnich, które tracą funkcje społeczno-gospodarcze, oraz do innych miast subregionalnych z najwyższą liczbą gmin zdegradowanych (mających od 50 do 100 tysięcy mieszkańców). Lista miast kwalifikujących się do obecnego naboru, prowadzonego w sposób konkurencyjny, dostępna jest na stronie PARP.
Wsparcie finansowe może zostać przeznaczone na:
Projekt kompleksowy to taki, który obejmuje inwestycję w co najmniej dwa zadania z trzech wymienionych grup.
Również będzie możliwe udzielenie pomocy w tworzeniu i aktualizacji Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP) oraz innych niezbędnych dokumentów do realizacji projektów.
Dokładne informacje dotyczące obecnego naboru projektów dotyczących "Zrównoważonej mobilności miejskiej" dla miast Polski Wschodniej można znaleźć na stronie internetowej: www.parp.gov.pl/component/grants/grants/zrownowazona-mobilnosc-miejska-nabor-konkurencyjny.
Trwa również zbieranie wniosków na projekty niekonkurencyjne w największych miastach Polski Wschodniej. Termin składania wniosków upływa 18 grudnia 2025 roku.
Dodatkowe dane dotyczące Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej możemy znaleźć na stronie internetowej programu: www.fepw.gov.pl.
Zgodnie z informacjami ze strony wp.pl
